Саба?ты? та?ырыбы: Лейкоциттер.Тромбоциттер.?анны? ?юы.
Адхамова Дильфуза Юлдашбековна
№28 «Акбай» жалпы орта мектепті?
биология п?ніні? м??алімі
Саба?ты? та?ырыбы: Лейкоциттер.Тромбоциттер.?анны? ?юы.
Саба?ты? ма?саты:
Білімділік: Лейкоциттерді? ??рылысы,т?рлері мен ?ызметтеріні? ерекшеліктері,
И.И.Мечниковты? фагоцитоз теориясыны? м?нін ай?ындай отырып
тромбоциттерді? ?ан ?юда?ы ролі туралы негізгі т?сініктер беру.
Міндеттері: — Лейкоцит ??рылысыны? ерекшеліктері
- Т?йіршікті,т?йіршіксіз лейкоциттер
- Фагоцитоз процесіні? ма?ызы
- Тромбоциттер ??рылысыны? ерекшеліктері
- ?анны? ?ю процесі
- Гемофилия ауруыны? себептері туралы білім беру
Дамытушылы?: О?ушыларды? ойлау ?абілетін ?штап,белсенділігін арттырып,?з бетінше
ізденіп,?рекет жасау?а да?дыландыра отырып білім-біліктілігін дамыту.
Т?рбиелілік: Санитарлы?-гигиеналы? т?рбие бере отырып, ?ылыми таным?а баулу.
Саба?ты? т?рі: Аралас саба?
Саба?ты? типі: Жа?а саба?
Саба? ?дісі: « О?у мен Жазу ар?ылы Сын Т?р?ысынан Ойлауды Дамыту жобасы»
негізінде ж?не тірек-сызбалар ар?ылы.
Саба??а ?олданылатын ??рал-жабды?тар: Электронды? о?улы?,активстудио
флипчарттары,тірек сызбалыры,бейнебаян материалдары,?ан.
П?н аралы? байланыс: математика,химия,экология
ІІ.?й тапсырмасын с?рау
Та?ырыбы: ?анны? ??рамы,?ан жасушалары.Эритроциттер.
*Ой ?оз?ау*
1. ?андай с?йы?ты?тар а?заны? ішкі ортасын ??райды?
2.Адам а?засында ?анны? ат?аратын ?ызметін т?сіндір.
3. ?анны? тасымалдау,температураны реттеу,?ор?анышты?,гуморальды? ?ызметі?
*С?йкестігін тап*
1.Эритроциттер В-?анны? пластинкалары 1- А
2. Гемоглобин С-?анны? т?ссіз жасушалары 2- Е
3. Лейкоциттер А- ?анны? ?ызыл жасушалары 3- С
4. Карбоксогемоглобин Д-Оттекпен ?аны??ан гемоглобин 4 -Г
5. Тромбоциттер Е- ?анны? ?ызыл т?сті пигменті 5- В
6. Оксигемоглобин Г- К?мір ?ыш?ыл газына ?аны??ан 6- Д
*Тірек-сызба* ?анны? ??рамы Видео «?анны? ??рамы»
Источник
Саба?ты? та?ырыбы: Лейкоциттер.Тромбоциттер.?анны? ?юы.
Адхамова Дильфуза Юлдашбековна
№28 «Акбай» жалпы орта мектепті?
биология п?ніні? м??алімі
Саба?ты? та?ырыбы: Лейкоциттер.Тромбоциттер.?анны? ?юы.
Саба?ты? ма?саты:
Білімділік: Лейкоциттерді? ??рылысы,т?рлері мен ?ызметтеріні? ерекшеліктері,
И.И.Мечниковты? фагоцитоз теориясыны? м?нін ай?ындай отырып
тромбоциттерді? ?ан ?юда?ы ролі туралы негізгі т?сініктер беру.
Міндеттері: — Лейкоцит ??рылысыны? ерекшеліктері
- Т?йіршікті,т?йіршіксіз лейкоциттер
- Фагоцитоз процесіні? ма?ызы
- Тромбоциттер ??рылысыны? ерекшеліктері
- ?анны? ?ю процесі
- Гемофилия ауруыны? себептері туралы білім беру
Дамытушылы?: О?ушыларды? ойлау ?абілетін ?штап,белсенділігін арттырып,?з бетінше
ізденіп,?рекет жасау?а да?дыландыра отырып білім-біліктілігін дамыту.
Т?рбиелілік: Санитарлы?-гигиеналы? т?рбие бере отырып, ?ылыми таным?а баулу.
Саба?ты? т?рі: Аралас саба?
Саба?ты? типі: Жа?а саба?
Саба? ?дісі: « О?у мен Жазу ар?ылы Сын Т?р?ысынан Ойлауды Дамыту жобасы»
негізінде ж?не тірек-сызбалар ар?ылы.
Саба??а ?олданылатын ??рал-жабды?тар: Электронды? о?улы?,активстудио
флипчарттары,тірек сызбалыры,бейнебаян материалдары,?ан.
П?н аралы? байланыс: математика,химия,экология
ІІ.?й тапсырмасын с?рау
Та?ырыбы: ?анны? ??рамы,?ан жасушалары.Эритроциттер.
*Ой ?оз?ау*
1. ?андай с?йы?ты?тар а?заны? ішкі ортасын ??райды?
2.Адам а?засында ?анны? ат?аратын ?ызметін т?сіндір.
3. ?анны? тасымалдау,температураны реттеу,?ор?анышты?,гуморальды? ?ызметі?
*С?йкестігін тап*
1.Эритроциттер В-?анны? пластинкалары 1- А
2. Гемоглобин С-?анны? т?ссіз жасушалары 2- Е
3. Лейкоциттер А- ?анны? ?ызыл жасушалары 3- С
4. Карбоксогемоглобин Д-Оттекпен ?аны??ан гемоглобин 4 -Г
5. Тромбоциттер Е- ?анны? ?ызыл т?сті пигменті 5- В
6. Оксигемоглобин Г- К?мір ?ыш?ыл газына ?аны??ан 6- Д
*Тірек-сызба* ?анны? ??рамы Видео «?анны? ??рамы»
Источник
Лейкоциттер.Тромбоциттер.?анны? ?юы
Саба?ты? та?ырыбы: Лейкоциттер.Тромбоциттер.?анны? ?юы.
Саба?ты? ма?саты:
Білімділік: Лейкоциттерді? ??рылысы,т?рлері мен ?ызметтеріні? ерекшеліктері,
И.И.Мечниковты? фагоцитоз теориясыны? м?нін ай?ындай отырып
тромбоциттерді? ?ан ?юда?ы ролі туралы негізгі т?сініктер беру.
Міндеттері: — Лейкоцит ??рылысыны? ерекшеліктері
- Т?йіршікті,т?йіршіксіз лейкоциттер
- Фагоцитоз процесіні? ма?ызы
- Тромбоциттер ??рылысыны? ерекшеліктері
- ?анны? ?ю процесі
- Гемофилия ауруыны? себептері туралы білім беру
Дамытушылы?: О?ушыларды? ойлау ?абілетін ?штап,белсенділігін арттырып,?з бетінше
ізденіп,?рекет жасау?а да?дыландыра отырып білім-біліктілігін дамыту.
Т?рбиелілік: Санитарлы?-гигиеналы? т?рбие бере отырып, ?ылыми таным?а баулу.
Саба?ты? т?рі: Аралас саба?
Саба?ты? типі: Жа?а саба?
Саба? ?дісі: « О?у мен Жазу ар?ылы Сын Т?р?ысынан Ойлауды Дамыту жобасы»
негізінде ж?не тірек-сызбалар ар?ылы.
Саба??а ?олданылатын ??рал-жабды?тар: Электронды? о?улы?,активстудио
флипчарттары,тірек сызбалыры,бейнебаян материалдары,?ан.
П?н аралы? байланыс: математика,химия,экология
ІІ.?й тапсырмасын с?рау
Та?ырыбы: ?анны? ??рамы,?ан жасушалары.Эритроциттер.
*Ой ?оз?ау*
1. ?андай с?йы?ты?тар а?заны? ішкі ортасын ??райды?
2.Адам а?засында ?анны? ат?аратын ?ызметін т?сіндір.
3. ?анны? тасымалдау,температураны реттеу,?ор?анышты?,гуморальды? ?ызметі?
*С?йкестігін тап*
1.Эритроциттер В-?анны? пластинкалары 1- А
2. Гемоглобин С-?анны? т?ссіз жасушалары 2- Е
3. Лейкоциттер А- ?анны? ?ызыл жасушалары 3- С
4. Карбоксогемоглобин Д-Оттекпен ?аны??ан гемоглобин 4 -Г
5. Тромбоциттер Е- ?анны? ?ызыл т?сті пигменті 5- В
6. Оксигемоглобин Г- К?мір ?ыш?ыл газына ?аны??ан 6- Д
*Тірек-сызба* ?анны? ??рамы Видео «?анны? ??рамы»
Источник
Қанның ұюына қатысатын витамин
Иммунитет, қан құю, қан топтары
Добавляйте авторские материалы и получите призы от Инфоурок
Еженедельный призовой фонд 100 000 Р
Устанавливая рекомендуемое программное обеспечение вы соглашаетесь
с лицензионным соглашением Яндекс.Браузера и настольного ПО Яндекса .
Тақырыбы: Иммунитет, қан құю, қан топтары
Білімділік: Оқушыларға иммунитет, қан құю, қан топтары, ЖҚТБ жайлы сабақты жан – жақты ұғындырып түсіндіру, өмір тынысымен байланыстырып, ұштастыру;
Дамытушылық: пәнге деген қызығушылықтарын, өз беттерімен жұмыс жасай білулеріне көмектесіп дағдыландыру;
Тәрбиелік: Жеке бас гигиенасын сақтауға тәрбиелеу;
Құрал-жабдықтар: презентация, жеке карточкалар, оқулық, тірек сызбалар, Ж.И.Т
Сабақ типі: жаңа сабақ түсіндіру.
Сабақ әдісі : оқушылармен сұхбаттасу арқылы сұрақ – жауап, түсіндіру, баяндау, проблемалық сұрақтар қою
І. Ұйымдастыру кезеңі: амандасу, түгендеу
Микробтарды ерітетін обыр жасушалар .
Дене температурасын тұрақты сақтайтын сұйықтық.
Жасушалардың негізгі қуат көзі.
Лимфаның құрамында болатын лейкоцит жасушасы.
Оттегімен қосылған гемоглобин.
Жарақаттанған жерден аққан қанның ұю ұзақтығы.
Ересек адамдағы қан мөлшері.
Егу арқылы қалыптасқан иммунитет.
Лейкоциттер қызметін зерттеген ғалым.
Плазмада қанның ұюына қатысатын нәруыз.
Жұқпалы аурулар мен бөгде денеге қарсы тұру.
Қан ұюына әсер ететін витамин.
Қанға қызыл түс беретін жасуша.
Қанның ұюына әсер ететін қан жасушалары.
Адам ағзасындағы лимфа түйінділерінің саны.
Газдарды тасымалдайтын қан жасушалары.
Тұқым қуалайтын иммунитет.
Құрамында нәруызы көп сұйықтық .
Фибриногеннің фибринге айналуы.
Тұқым қуалайтын иммунитет.
Егу арқылы қалыптасқан иммунитет.
ЖҚТБ – дан қорғану шаралары.
Биологияда – организмнің антигендік қасиеттері бар жұқпалы және жұқпалы емес бөгде заттарды, жұқпалы аурулар қоздырғышын немесе олар бөліп шығаратын кейбір улы заттарды қабылдамаушылық қасиеті және оларға қарсы тұру қабілеті.. Организмнің бұл қасиеті оның жеке басының тіршілік ортасына бейімделу ерекшеліктерімен тікелей байланысты. Иммунитет кезінде организмде аса күрделі биологиялық процестер жүріп, организмнің қорғаныштық қасиеті арта түседі. Соның нәтижесінде түрлі зиянды микроорганизмдерді , олардың уларын, т.б. бөгде заттарды ыдыратып, бейтараптап жойып жіберетін қабілеті күшейеді.
Иммунитет — организмнің ауру тудыратын агенттерді олардың тіршілік ету өнімдерін, сондай-ақ генетикалық табиғаты басқа заттарды қабылдамаушылығы. Иммунитеттің қалыптасуына тұтас жүйе ретінде бүкіл организм қатысады, өйткені оның қорғану механизмі бір-біріне байланысты, әрі нейрогуморалды реттеу жағдайында әрекет етеді.Иммунитетің негізін салған – И. И. Мечников.
Бөгде заттарға қарсы нәруызды- антитела деп атайды. Лимфоциттердің басты қызметі- қарсы дене түзу. Оларды иммуноглобулиндер деп атайды.
Шешекке қарсы егуді алғаш рет қолданған Эдуард Дженнер.
Оның қанын қабылдайтын топтар
резус-фактор ( rhesus ) — адамдар мен макака-резус маймылының (аталуы осыған байланысты) эритроциттерінің құрамында болатын антиген. Резус-факторды 1940 ж. австриялық иммунолог К.Ландштейнер (1868 — 1943) мен америкалық ғалым А.Винер (1907 — 78) ашты. Адамдардың 85%-нда эритроцит құрамында оң Резус-фактор, ал 15%-нда теріс Резус-фактор. болады. Резус-фактор жүйесінде бірнеше әр түрлі антигендер, сондай-ақ Hr тобы болады. Осы топ пен резус ( Rh ) қосылып, ортақ жүйе Rh — Hr құрады. Rh -тің құрамында Д, С, Е , ал Hr -те д, с, е агглютиногені бар. Hr агглютиногені адамдардың 83%-нда эритроцит құрамында кездеседі. Резус-фактор тұқым қуалайды және өмір бойына өзгермейді. Қан құйғанда қан топтары сияқты Резус-фактор да қатаң есепке алынады, себебі, бұл кезде Rh — Hr агглютиногендер жүйесінде арнайы антидене түзіледі; организмге антигенді қайталап құйғанда, “антиген — антидене” реакциясы пайда болуы мүмкін, ал бұл организмнің қалыпты қызметін бұзады. Мыс., қанының Rh -ы оң реципиентке теріс Rh -ы бар қан құйылса, гемотрансфуз . реакция ( адамның денесі қалтырайды, темп-расы көтеріледі, белі ауырады ) жүреді. Ал жүктілік жағдайында, ананың Rh -ы теріс болып, құрсақтағы нәрестенің Rh -ы оң болса, иммундық өзгеріс болуы мүмкін. Бұл құрсақтағы нәрестенің өліміне әкеліп, әйел түсік тастайды, мұны Rh -конфликт деп атайды. Егер мұндай жағдайда әйел аман-есен босанса да, кейін жаңа туған сәби тұқым қуалайтын қан ауруына шалдығады. Жүкті әйелдерде Rh — конфликт болмау үшін оларға антирезус-гамма-глобулин егіледі.
Табиғи иммунитет деген не ?
Резус- фактор ұғымыеа сипаттама беріңдер
Эдуард Дженнер биология ғылымына не істеді ?
33 Иммунитет,қан құю, қан топтары тақырыпты оқу.
ЖҚТБ жайлы шағын әңгіме жазып келу. 144-147 беттегі сұрақтарға жауап беру.
Қанның ұюы
Қанның физикалық қасиетерінің өзгеріп, сүйық күйден қойырт-пақтанып қатқылдануын үю деп атайды. Қанның ұюы оның маңыз-ды қорғағыш қасиеттерінің бірі. Ол организмді қансыраудан сақтай-ды. Қансырауды тоқтатуға (гемостаз) қан тамырларының қабырғасы, тамыр маңыңдағы ұлпалар, қан плазмасы құрамыңдағы үю фактор-лары, барлық қан торшалары қатысады. Бүл процесте биологиялық белсеңді заттар да маңызды рөл атқарады. Олар физиологиялық өсеріне қарай қанның ұюын жеңілдететін, қанның ұюына кедергі жасайтын және үйықты ерітетін заттар болып бөлінеді.
Қанның үюы тізбектелген реакциялардан түратын күрделі процесс. Оның мөні қан қүрамындағы фибриноген белогының физика-химиялық қасиеттерінің езгеруінде. Ұю процесі барысында фибриноген белогынан қышқыл пептид бөлінеді де, ол ерімейтін белок -фибринге айналады.
Қанның ұю процесі механизмінің негізіне 1871 ж. А.Шмидт ұсынған ферменттік теория алынған. Бүл теорияға сөйкес үю процесі үш кезеңде отеді де, плазма қүрамындағы 13 фактор мен тромбоцит факторларының (10-нан астам) қатысуымен жүреді. Плазма факторлары ашылу ретіне қарай номірленіп, рим цифрлары-мен, ал тромбоцит факторлары араб цифрларымен белгіленеді. Егер плазма қүрамындағы факторлардың біреуі жетіспесе, онда қан ұю қабілетінен айырылады (мысалы, \ТИ-фактор жетіспегенде гемофи-лия дерті байқалады).
Қанның ұю процесі үш кезеңде өрбиді. Бірінші кезең тромбоциттердің белсенділігінің күшеюімен сипатталады. Екінші кезеңде плазма құрамыңдағы факторлардың белсеңділігі артып, үш сатылы тізбектелген ферменттік процесс жүреді. Үюдың соңғы үшінші кезеңіңде үйық ретракциясы (фибрин талшықтарының тығыздалуы) жүреді (1- схема).
Денедегі жарақат сипатына, зақымданған тамыр табиғатьша қарай ұю процесі екі жолмен жүреді: не ол тамыр мен тромбоциттер реакциясымен шектеледі (тамыр-тромбоциттік механизм), не плазма қүрамындағы факторлардың қатысуымен тізбектелген ферменттік процесс басталып, фибрин ұйығы пайда болады (коагуляциялық -үю механизмі).
Тамыр – тромбоциттік механизм қан қысымы томен майда та-мырлар зақымданғанда іске қосылады. Бүл жағдайда тромбоциттер-ден болінген заттардың әсерімен тамыр тарылады, тромбоциттер за-қымдалған жерге жабысып, бір-бірімен желімденеді де, плазма оңай өтетін, тромбоциттерден құралған, борпылдақ тығын пайда болады. Одан өрі тромбоциттердің қайтарымсыз агрегациясы жүріп, олар плаз-маны өткізбейтін біртекті массаға айналады. Тромбоциттерден бөлінген заттардың әсерімен қан тамыры тарыла түседі, 3-фактор – тромбоцит протромбиназасы арқьглы қанның ағуын тоқтатудың коагуля-циялық (ұю) механизмі іске қосылады. Осыдан кейін тромбоцит ұйығы тығыздалып, қан үйығының ретракциясы нөтижесінде тром-боцит тығыны зақымданған тамырға бекиді, қанның ағуы тиьглады.
Ірі тамырларда тромбоцит үйығы үлкен қысымға шыдамайды, шайылып кетеді. Мүндай жағдайда қанның ағуын тек фибрин үйығы тоқтатады, коагуляциялық механизм іске қосылады. Бүл кезең үш сатыда етеді.
Кезеңнің бірінші сатысында XII, XI, VIII, VII, IX, IV, V – фактор-лар мен тромбоциттердің 3-факторының әрекеттесуі нөтижесінде күрделі процесс жүріп, тромбопластин (ІІ-фактор) пайда болады. Тромбопластин үлпалар мыжылып зақымданғанда да пайда болады, оны үлпа тромбопластині деп атайды.
Ұюдың екінші сатысында тромбопластин плазманың IV, V, VI, VII факторларымен әрекеттесіп, тромбоциттердің 1 және 2 факторларының қатысуымен К дермендәрісі жеткілікті болған жағдайда бауырда түзілетін бүйығы фермент протромбинге өсер етіп, оны белсенді фер-мент – тромбинге айналдырады.
Қанның үюының үшінші сатысында тромбин ферменті кальций иоңдары мен тромбоциттер факторларының қатысуымен фибрино-ген белогын фибринге айналдырады. Бүл процесс екі сатьща отеді. Алғашқы ферменттік сатыда тромбиннің әсерімен фибриногеннен пептид болінеді де, ерігіш фибрин талшықтары – мономер пайда болады. Екінші полимерлеу сатысында оларға ХШ-фактор мен каль-ций иоңдары әсер етіп, ерімейтін фибрин талшықтары түзіледі.
Қаң ұюының 3-кезеңінде тромбоциттер қүрамынан болінетін ректрактозимнің өсерінен фибрин талшықтары тығыздалып, жиы-рьшады – ретракция процесі жүреді. Адамньщ немесе бір түр дарақтарының иммунологиялық белгілеріне – эритроциттер қүрамында агтлютиногендердің, плазмада -агглютининдердің болу-болмауына қарай, – ерекшеленетін қан белгілерінің бірлестігін қан топтары дейді. Австрия ғалымы К.Лан-дштейнер (1901) мен чех ғалымы Я.Янский (1907) зерттеулері нәтижесінде эритроциттерде А және В деген екі түрлі агглютиноген-дер (антигеңцер), ал плазмада екі түрлі агглютининдер (антиденелер-жабыстырғыш заттар), – а және р, болатыны анықталған. Қан қүра-мында олар жеке-жеке, қос-қос немесе тіпті болмауы мүмкін. Агг-лютиноген А(В) мен агглютинин а(р) аттастар деп аталады. а агглю-тинин А агглютиногені бар эритроциттерді, ал р агглютинин – В агаготиногені бар эритроциттерді жабыстырады. Сондықтан бір адам-ның қаныңца өр тектес агглютиноген мен агглютинин ғана болады. Адамда олар торт түрлі бірлестікте немесе топта кездеседі: 1(0) топ қанының эритроциттеріңде агглютиногендер болмайды, ал плазма-сында а мен р агглютининдері болады. II (А) топта – агглютиноген А мен агглютинин р, III (В) топта – агглютиноген В мен агглюти-нин а болады. IV (АВ) тобында А және В агтлютиногендері болады да, агглютининдер болмайды. Егер қан қүйғанда донор (қан беруші) қанының эритроциттері реципиенттің (қан қабылдаушы) аттас агглютининімен кездессе, эритроциттер агглютинациясы (жабысу) жүреді. Мүндай қандар сәйкес емес қандар деп аталады.
Қаны 1 топқа жататын адамға тек /топтың қанын қүюға болады, ал /топ қанын басқа топтардағы адамдардың барлығына қүюға бола-ды. Сондықтан қаны /топқа жататын адамдарды әмбебап донор дейді. Қаны ТУтопқа жататындарға барлық топ қанын қүюға болады, олар-ды әмбебап реципиенттер дейді. Ятоп қанын – Яжәне /Утоптарға, ал 77/топ қанын – Шжәне /Ғтоптарға қүюға болады ( 4- сурет). Қазіргі кезде АбОжүйесінен басқа 200 -ден астам өр түрлі агглютиногендердің болатыны анықталған. Бүл агглютиноген-дерге қарсы дайын агглютинин-дер болмайды жөне организмде түзілмейді, сондықтан оларды ескермейді. Олардың арасында тек бір агглютиноген – резус-факторға (Кһ) ғана коңіл ауда-рады. Дүние жүзіндегі адамдардың 85 пайызының қанында резус фактор болатын көрінеді (резус оң қан, КҺ+), ал 15 пайызында бүл агглютиноген болмайды (резус теріс қан, Кһ-). Теріс резус-факторлы адамга оң резус-факторлы қан қүйылса реципиент организмінде қорғағыш денелер – антирезус-фактор түзіледі. Осындай реципиент-ке екінші рет оң резус-факторлы қан қүйылса, дайын антирезус-фактордың өсерімен эритроциттер жабысып, агглютинация процесі жүреді. Теріс резус-факторлы ана оң резус-факторлы бала көтерсе де осыңдай құбылыс байқалады.
Қанның тобы мен резус-фактор белгілі зандылықпен түқым куалайды. Мал қанының топтарында әлі күнге дейін белгісіз жәйттер көп. Мал эритроциттеріңде көптеген агглютиногеңдер болады, сондықтан қанды торт топқа біріктіру мүмкін емес. Әрбір топты бірнеше агглютиногендер түзеді, сол себептен мал қаны генетикалық жуйеге болінеді. Мөселен, ірі қарада 85 агглютиноген болғаңцықтан оларды 11 генетикалық жүйеге боледі. Жылқыда 16 агглютиноген 8 жүйе, қойда -26 агглютиноген 7 жүйе, шошқада 50 агглютиноген 14 жүйе, тауықта 60 агглютиноген 14 жүйе болады.Қалыпты жағдайда тамырларда қан ұйығы пайда болмайды. Оған қан тамырларының ішкі астарлы қабатының (интима) тегістігі, тромбопластин түзілуінің күрделілігі және қан қүрамында антикоагулянттардың болуы себеп. Қанды үйытпайтын заттарды антикоагулянттар деп атайды.
Қазіргі кезде қан үюының әрбір кезеңіне өсер ететін антикоагулянттар белгілі. Олар үю процесіне қатысатын факторларды не бүзып, не бейтараптап отырады.
Антикоагулянттарға мына заттар жатады:
Гепарин – бауыр торшаларында түзілетін мукополисахарид. Ол тромбопластиннің түзілуін баяулатады, протромбиннің тромбинге, фибриногеннің фибринге айналуын тежейді. Демек, гепарин қан үюының үш сатысына да өсер етеді.
Антитромбопластиндер (антикефалин, липоидты басытқы) тромбопластиннің түзілуін тоқтатады.
Антипротромбопластин – Хагеман факторының (XII) басытқысы.
Фибринді ерітетін жуйе. Қан қүрамыңда профибринолизин немесе плазмоген деген зат болады. Ол коптеген үлпаларда болатьш фибрино-киназа ферментінің әсерімен белсенді түрге – фибринолизинге (плаз-минге) айналады. Фибрщолизин фибрин талшықтарьш ерітіп отырады.
Қанның ұюын басқа жолмен де тоқтатуға болады. Егер үю үстіңце пайда бола бастаған фибрин талшықтарын таяқпен алып тастаса, қан үю қабілетін жоғалтады. Мүндай қанды фибринсіз қан деп атайды. Қанның үюын қымыздық және лимон қышқылды натрий түздары да тоқтатады. Қымыздық қышқылды натрий түзын қосқанда кальций иондары түнбаға көшеді де, бос кальций иоңдары болмағандық-тан қан үйымайды. Мүндай қанды оксалатты қан деп атайды. Ал, лимон қышқылды натрий түзын қосқанда кальций иоңдары түзбен қосылыс түзіп, қан үйымайды. Мүндай қан цитратты қан деп аталады. Қанның үюын жасанды антикоагулянттар — дикумарин, пелентан, синкумар сияқты заттар да тоқтатады. Сүліктің сілекей безінен болінетін гирудин деген зат та қанды үйытпайды.
Қан барлық тірі үлпалар сияқты толассыз жаңарып отырады. Организмде арнаулы бірлестік — “қан жүйесі” (Г.Ф.Ланг үсынған термин) қанды түзіп, денеге таратып, оның ескірген болігін бүзып, жойып отырады.
Гемопоэз – қанның түзілу процесі. Қан торшалары арнаулы мүше-лерде түзіледі. Қан түзуші мүшелерге сүйек кемігі, көк бауыр, лим-фа түйіндері жатады. Сүйек кемігінде эритроциттер, түйіршікті лей-коциттер және тромбоциттер түзіледі. Лимфа қүрылымдарыңца лим-фоциттер, ал кок бауырда – моноциттер түзіледі. Үрықтарда эритро-циттер, түйіршікті лейкоциттер, тромбоциттер бауырда түзіледі, ал үрықтық дамудың соңғы сатысыңца бауырдың қан торшаларын түзетін қызметі тоқтап, бүл торшалар тек сүйек кемігіңце түзілетін болады. Қан плазмасын түзуде, оның қүрамын қалыптастыруда ас қорыту жолы маңызды рөл атқарады.
Қазіргі деректерге сөйкес барлық қан торшаларының дамуы бір ғана торша – гемоцитобластан басталады. Сүйек кемігінде гемоци-тобластың бір бөлігі эритропоэтиннің ықпалымен эритроциттерді ондіру жолына, екінші бөлігі лейкопоэтиннің өсерімен лейкоциттерді түзу жолына, ал үшінші бәлігі тромбопоэтиннің ықпалымен тромбоциттерді түзу жолына түседі.
Лимфа өте баяу жылжиды. Мысалы, жылқының мойнындағы лим-фа тамырларында ол минутына 260-300 мм жылдамдықпен ағады. Вена тамырларыңца бұл аралықты қан бір секунд ішінде өтеді.
Ұлпааралық қуыстардан шыққан сүйық лимфа тамырларына жи-налып, аумақтық лимфа түйіндерінен өтеді де, көкірек жөне мойын озектері арқылы қуыс веналарға құйылып, оң жүрекшеде вена қаны мен араласады.
Лимфа тамырлары денеде дренаждық жүйе қүрып, мүшелерден торшааралық сүйықтың артық молшерін алып шыгады. Лимфа капиллярларының өткізгіштігі жоғары болғаңдықтан лимфа жүйесіне әр түрлі бөгде заттар өтіп отырады. Олар биологиялық сүзгі (фильтр) қызметін орындайтын лимфа түйінцерінде сүзіледі де, торлы эндотелий торшаларының қатысуымен залалсызданады. Лимфа түйіндерінде лимфоциттер де түзіледі.
Открытый урок по биологии на тему: «Иммунитет, қан құю, қан топтары»
Добавляйте авторские материалы и получите призы от Инфоурок
Еженедельный призовой фонд 100 000 Р
Устанавливая рекомендуемое программное обеспечение вы соглашаетесь
с лицензионным соглашением Яндекс.Браузера и настольного ПО Яндекса .
Ю. Гагарин атындағы жалпы орта мектебі
Парменкулова Раушан Абилкаимовна
Биология пәнінің мұғалімі
Тақырыбы: Иммунитет, қан құю, қан топтары
Білімділік: Оқушыларға иммунитет, қан құю, қан топтары, ЖҚТБ жайлы сабақты жан – жақты ұғындырып түсіндіру, өмір тынысымен байланыстырып, ұштастыру;
Дамытушылық: пәнге деген қызығушылықтарын, өз беттерімен жұмыс жасай білулеріне көмектесіп дағдыландыру;
Тәрбиелік: Жеке бас гигиенасын сақтауға тәрбиелеу;
Құрал-жабдықтар: презентация, жеке карточкалар, оқулық, тірек сызбалар, Ж.И.Т
Сабақ типі: жаңа сабақ түсіндіру.
Сабақ әдісі : оқушылармен сұхбаттасу арқылы сұрақ – жауап, түсіндіру, баяндау, проблемалық сұрақтар қою
І. Ұйымдастыру кезеңі: амандасу, түгендеу
Микробтарды ерітетін обыр жасушалар .
Дене температурасын тұрақты сақтайтын сұйықтық.
Жасушалардың негізгі қуат көзі.
Лимфаның құрамында болатын лейкоцит жасушасы.
Оттегімен қосылған гемоглобин.
Жарақаттанған жерден аққан қанның ұю ұзақтығы.
Ересек адамдағы қан мөлшері.
Егу арқылы қалыптасқан иммунитет.
Лейкоциттер қызметін зерттеген ғалым.
Плазмада қанның ұюына қатысатын нәруыз.
Жұқпалы аурулар мен бөгде денеге қарсы тұру.
Қан ұюына әсер ететін витамин.
Қанға қызыл түс беретін жасуша.
Қанның ұюына әсер ететін қан жасушалары.
Адам ағзасындағы лимфа түйінділерінің саны.
Газдарды тасымалдайтын қан жасушалары.
Тұқым қуалайтын иммунитет.
Құрамында нәруызы көп сұйықтық .
Фибриногеннің фибринге айналуы.
Тұқым қуалайтын иммунитет.
Егу арқылы қалыптасқан иммунитет.
ЖҚТБ – дан қорғану шаралары.
Биологияда – организмнің антигендік қасиеттері бар жұқпалы және жұқпалы емес бөгде заттарды, жұқпалы аурулар қоздырғышын немесе олар бөліп шығаратын кейбір улы заттарды қабылдамаушылық қасиеті және оларға қарсы тұру қабілеті.. Организмнің бұл қасиеті оның жеке басының тіршілік ортасына бейімделу ерекшеліктерімен тікелей байланысты. Иммунитет кезінде организмде аса күрделі биологиялық процестер жүріп, организмнің қорғаныштық қасиеті арта түседі. Соның нәтижесінде түрлі зиянды микроорганизмдерді , олардың уларын, т.б. бөгде заттарды ыдыратып, бейтараптап жойып жіберетін қабілеті күшейеді.
Иммунитет — организмнің ауру тудыратын агенттерді олардың тіршілік ету өнімдерін, сондай-ақ генетикалық табиғаты басқа заттарды қабылдамаушылығы. Иммунитеттің қалыптасуына тұтас жүйе ретінде бүкіл организм қатысады, өйткені оның қорғану механизмі бір-біріне байланысты, әрі нейрогуморалды реттеу жағдайында әрекет етеді.Иммунитетің негізін салған – И. И. Мечников.
Бөгде заттарға қарсы нәруызды- антитела деп атайды. Лимфоциттердің басты қызметі- қарсы дене түзу. Оларды иммуноглобулиндер деп атайды.
И
ммунитет
Шешекке қарсы егуді алғаш рет қолданған Эдуард Дженнер.
резус-фактор ( rhesus ) — адамдар мен макака-резус маймылының (аталуы осыған байланысты) эритроциттерінің құрамында болатын антиген. Резус-факторды 1940 ж. австриялық иммунолог К.Ландштейнер (1868 — 1943) мен америкалық ғалым А.Винер (1907 — 78) ашты. Адамдардың 85%-нда эритроцит құрамында оң Резус-фактор, ал 15%-нда теріс Резус-фактор. болады. Резус-фактор жүйесінде бірнеше әр түрлі антигендер, сондай-ақ Hr тобы болады. Осы топ пен резус ( Rh ) қосылып, ортақ жүйе Rh — Hr құрады. Rh -тің құрамында Д, С, Е , ал Hr -те д, с, е агглютиногені бар. Hr агглютиногені адамдардың 83%-нда эритроцит құрамында кездеседі. Резус-фактор тұқым қуалайды және өмір бойына өзгермейді. Қан құйғанда қан топтары сияқты Резус-фактор да қатаң есепке алынады, себебі, бұл кезде Rh — Hr агглютиногендер жүйесінде арнайы антидене түзіледі; организмге антигенді қайталап құйғанда, “антиген — антидене” реакциясы пайда болуы мүмкін, ал бұл организмнің қалыпты қызметін бұзады. Мыс., қанының Rh -ы оң реципиентке теріс Rh -ы бар қан құйылса, гемотрансфуз . реакция ( адамның денесі қалтырайды, темп-расы көтеріледі, белі ауырады ) жүреді. Ал жүктілік жағдайында, ананың Rh -ы теріс болып, құрсақтағы нәрестенің Rh -ы оң болса, иммундық өзгеріс болуы мүмкін. Бұл құрсақтағы нәрестенің өліміне әкеліп, әйел түсік тастайды, мұны Rh -конфликт деп атайды. Егер мұндай жағдайда әйел аман-есен босанса да, кейін жаңа туған сәби тұқым қуалайтын қан ауруына шалдығады. Жүкті әйелдерде Rh — конфликт болмау үшін оларға антирезус-гамма-глобулин егіледі.
Табиғи иммунитет деген не ?
Резус- фактор ұғымыеа сипаттама беріңдер
Эдуард Дженнер биология ғылымына не істеді ?
33 Иммунитет,қан құю, қан топтары тақырыпты оқу.
ЖҚТБ жайлы шағын әңгіме жазып келу. 144-147 беттегі сұрақтарға жауап беру.
Микробтарды ерітетін обыр жасушалар .
Дене температурасын тұрақты сақтайтын сұйықтық.
Жасушалардың негізгі қуат көзі.
Лимфаның құрамында болатын лейкоцит жасушасы.
Оттегімен қосылған гемоглобин.
Жарақаттанған жерден аққан қанның ұю ұзақтығы.
Ересек адамдағы қан мөлшері.
Егу арқылы қалыптасқан иммунитет.
Лейкоциттер қызметін зерттеген ғалым.
Плазмада қанның ұюына қатысатын нәруыз.
Жұқпалы аурулар мен бөгде денеге қарсы тұру.
Қан ұюына әсер ететін витамин.
Қанға қызыл түс беретін жасуша.
Қанның ұюына әсер ететін қан жасушалары.
Адам ағзасындағы лимфа түйінділерінің саны.
Қанның ұюына қатысатын витамин
Кейде адамның бірнеше уақыт бойы мазасыз күйге түсетіні бар. Ондайда адам қалжырап, тез шаршағыш болады, ұйықтай бергісі келеді, тіпті басы айналуы да мүмкін. Мамандар мұндай мазасыздықтың себебін ағзада витамин жетіспеушілігінен болатынын айтады. Ал ағзада қай витаминнің жетіспейтінін қалай білуге болады?
А витамині жетіспегенде тері құрғап, түрлі қабынулар пайда болады. Тамаққа тәбетіңіз болмай, түнге қарай көздің көруі нашарлайды және түйіліп ауыратын болады. Бұл Сіздің тамақ рационыңызда майдың аз болуының белгісі. Артық салмақтан арылу үшін қатаң диета ұстаған адамдарда көбіне витаминнің осы түрі жетіспейді. Себебі диета кезінде адамдар А витамині мен майларды жеуден бас тартады. Ал бұл витаминнің ағзаға майсыз сіңуі мүмкін емес. Мұндай жағдайда көкөністер мен ірімшік қосылған омлет жеген пайдалы. Оның қуаты аз, бірақ май жеткілікті. Сондай-ақ А витамині бауырда, сары майда, жұмыртқаның сарысында, қаймақта, балық майында болады.
Ағзада В витамині жетіспегенде аяғыңыз әлсірейді, есте сақтау қабілетіңіз нашарлайды, аяғыңыз бен қолдарыңыз жиі жансызданатын болады, жүрек шаншиды.
Ал В2 – рибофлавин жетіспегенде тері кедір-бұдырлы болып, безеу, ұшық, сыздауық сияқты жаралар жиі шығады, шаштың өңі кетіп, түсе бастайды.
Жаныңыз күйзеліске түсіп, шаршау байқалса, жиі тұмаурататын болсаңыз, ағзаңызда ВЗ немесе РР никотин қышқылы жетіспейтіні анық.
✅ Ұйқышылдық басса, басыңыз айналса, тері құрғаса, шашыңыз түссе В6-пиридоксин жетіспейді деп біле беріңіз.
✅ В9 – фолий қышқылы жетіспегенде тістің еті жиі қанайды, асқазан-ішек жолдары қабынады. Сондай-ақ аз уақытта жүдеу мен терінің түсі сарғыш тартуы да витаминнің осы түрінің жетіспеуінен болады.
✅ Қан құрамындағы эритроциттер төмен түссе, тілдің дәм сезуі нашарласа, көп шаршайтын болсаңыз, сонымен қатар ауа райы өзгергенде басыңыз ауыратын болса, денеңізде құмырсқа жүргендей сезінсеңіз сізге В12 – цианокобаламин жетіспейді.
* В витаминдер тобының жетіспеушілігі ағзаның жасушаларындағы азықтың аздығынан болады. Оның соңы ішек жұмыстарының бұзылуына әкеліп соғады. Бұл топтағы витаминдер ішекте сіңетіндіктен ішектегі кез келген проблемалар ағзадағы осы витаминдердің жетіспеуіне әкеліп соғады. Одан арылу үшін Сіздің азығыңызда жануарлардан алынатын өнімдер көп болуы керек, мысалы, жұмыртқа, бауыр, жүрек, сүт. Сол секілді В витаминдер тобын сәбіз бен капустадан және жасыл бұрыштан іздеуге болады.
✅ Егер ағзаңыздың инфекцияға қарсы тұру қабілеті төмендесе, сәл суыққа тоңғыш болсаңыз, ұйқыңыз бұзылса, ойыңызды жинақтай алмайтын болсаңыз, кейде тісіңіздің еті қанайтын болса, күндегідей тамақтанып жүргеніңізбен толып кетсеңіз, онда С витамині, яғни аскорбин қышқылы жетіспейді. Адам бойындағы жағымсыз әрекеттердің барлығы (жұмыстан қатты шаршау, түнгі ұйқының бұзылуы, тағы басқа) ағзада С витаминінің таусылуына әкеліп соғады. Никотин мен алкоголь де С витаминін азайтады. Оның орнын толтыру үшін киви жеңіз. Екі орташа киви бір күндік С витаминін береді. Егер цитрусты жемістерге аллергия болмаса, оларды көбірек пайдалану керек.
✅ Көзіңіз талып, көруі нашарласа, тіс эмалінде жарықтар пайда болса, жиі ашуланатын болсаңыз, буын-буыныңыз қақсаса, бұлшық етіңіздегі әлсіздікті сезінсеңіз, онда сізге Д витамині жетіспейді. Оған қыстың қысқа күнінде ағзаға керекті ультракүлгін сәулесін жеткілікті түрде ала алмайтынымыз себеп. Ал Д витамині жетіспегенде кальцийдің ағзаға сіңуі нашарлайды. Соның салдарынан Д витамині жетіспегенде сүйек жіңішкеріп, шаш жиі түсіп, тырнақ сынғыш болады. Егер күн көзіне шығуға мүмкіндік болмаса, терезенің алдында күн сәулесі түсетін орында отырыңыз. Жаздың күндері қауіпсіздік ережелерін сақтап күнге қыздырынып қоюға да болады. Ағзада Д витамині жеткілікті болсын десеңіз, аптасына екі рет бір порция (100 грамм) арқан балық (лосось) жеп тұрыңыз.
✅ Басыңыз қатты ауырып, тек дәрі ішкенде ғана басылатын болса, аяғыңыздың сіңірі тартылып ауырса, ызақор болсаңыз, тері босаңсыса, аяғыңыз бен қолыңызда қара дақтар байқасаңыз, жыныс мүшелеріңіз, бұлшық етіңіздің әлсіреуі, ұмытшақтық Е витаминінің жетіспеушілігінен болады. Антиоксидант ретінде Е витамині жасушаларды зақымданудан қорғайды. Сөйтіп біздің ағзамызды тез қартаюдан қорғайды. Е витамині қанның ұюынан сақтайды. Одан бөлек витаминнің бұл түрі көптеген тері ауруларын емдегенде өте пайдалы. Бір күнге керекті Е витаминін 1 ас қасық тұшымаған күнбағыс майынан да алуға болады.
Қанның ұюына қатысатын витамин
Биология | ЕНТ | ҰБТ| КТА | 2018ж. запись закреплена
Жақында жасаған едім, группаға пайдасы тиіп қалар! 250 сұрақ-жауап!
1. Жасушаға пішін береді: Қабықша
2. Өсімдіктің ұзарып өсуіне қатысатын бүршік: Төбе бүршік
3. Жалған аяқ түзіп, дене пішіні үнемі өзгеріп отыратын организм: Кәдімгі амеба
4. Бактерияға талшық қажет: Қозғалуға
5. Адамның зәр шығару жүйесінің мүшесі: Бүйрек
6. Тіршіліктің қалыптасудың үшінші кезеңі: Коацервация эволюциясы
7. Қыста қызғалдақ гүлдерін өсіреді: Пиязшығынан
8. Тыныс алудың негізгі мәні: Газалмасу
9. Нағыз күрделігүлді өсімдіктің гүлшоғыры: Себетгүл
10. Жылқының құйрық қылына ұқсас шумақталған жіңішке жұмыр құрт: Қылқұрт
11. Қазақстанның Қызыл кітабына енген құйрықты қосмекенді: Жетісулық бақатіс
12. Жасуша ядросының ішінде нуклеотидтерден тұратын биополимерлер: Нуклеин қышқылдары
13. Рефлекстік доғаның бір бөлімі зақымданса, рефлекс: Жойылады
14. Тамақтан улану кезінде алғашқы көрсетілетін жедел жәрдем: Ішекті, қарынды жуып тазалау
15. Сыртқы аталық мүшеге жатады: Ұма(мошонка)
16. Жасушадағы хромосомалар санының өзгеруі: Геномдық
17. Халықтық селекция жолымен алынған, құйрықты қой түрі: Еділбай
18. Табиғи сұрыпталу: Егіншілік пен мал шаруашылығы дамығаннан кейін пайда болды
19. Жер ғаламшарының белсенді тіршілігі таралған қабығы: Биосфера
20. Өт бөлетін без:Бауыр
21. Қоңыр балдырлардың жасуша қабықшасы: Созылыңқы сілемейлі қабықшамен қапталған
22. Қырықжапырақтылардың жапырақтарының қызметі: Көбею, фотосинтез
23. Ұлпа сұйықтығынан түзілетін ағзаның ішкі ортасы:Лимфа
24. Мұрын қуысына енген микробтарды жояды: Лейкоциттер
25. Пластикалық алмасуда жүреді: Нәруыз биосинтезі
26. Біржасушалы қарапайым жәндік: Жасыл эвглена
27. Жасушасыз ағза: Вирус
28. Бұта тәрізді қыналар өсетін жер: Қарағайлы орманда төсемікте
29. Гипофиз гормондары аз бөлінгеннен туындайтын ауру: Ергежейлік
30. Адам қаңқасының сүйектерін құрайтын ұлпа: Дәнекер
31. Бір хромосоманың ішкі бөлігіннің 180 градусқа өзгеруін хромосомалық мутация: Инверсия
32. Жұмыртқаның ақуызына ұқсас мөлдір, желім тәрізді қоймалжың зат: Цитоплазма
33. Өсімдіктің тамырынан сабаққа судың көтерілу себебі: Тамыр қысымына
34. Ұрықтың өсуіне қажет зат қоры: Эндосперм
35. Қоңыздың тыныс алу мүшесі: Демтүтікшелер
36. Даражарнақтылар, шөптекті, көпжылдық өсімдіктер: Лалагүлділер тұқымдасы
37. Әдемі гүлге ұқсас жыртқыш ішекқуысты жәндік: Актиния
38. Желінің қызметі: Ішкі қаңқа
39. Көз рецепторларының орналасуы: Торлы қабықта
40. Адам ағзасында өт ыдыратады: Майды
41. Бүйрек жұмысын реттейді: Вазопрессин
42. Жасушада АТФ синтезінің жүретін орны: Митохондрияда
43. Жапырақтың сабаққа орналасқан жері: Жапырақ қолтығы
44. Жапырақтың түсуі: Өлі табиғатпен күрес
45. Жолжелкеннің (иманжапырақ) сабағы: Қысқарған
46. Тең споралы плаун тектестердің кең таралған өкілі: Шоқпарбас
47. Қан плазмасындағы фибриноген нәруызының қызметі: Қан ұюына қатысады
48. Ұрықтың дамуын зерттейтін ғылым: Эмбриология
49. Тіршіліктің өлі табиғаттан пайда болу теориясы: Абиогенез
50. Ылғалы мол жерде өсетін өсімдік: Гигрофиттер
51. Негізгі тамыры болмайтын тамыр жүйесі: Шашақ
52. Иіс сезу мүшесі жақсы дамыған: Акула
53. Ауыратын сиырдың сүті арқылы таралатын ауру: Сарып (бруцеллез)
54. Кеуде қуысында орналасқан шымыр, кеуекті жұп мүше: Өкпе
55. Белгілердің тұқымқуалау заңдылықтарын зерттейтін ғылым: Генетика
56. Жабықтұқымды өсімдіктердің пайда болуына себепті ароморфоз: Тұқым мен тозаң түтігінің түзілуі
57. Жасушасына су жинаушы ұлпа: Негізгі
58. Гүлдің көбеюге қатысатын бөлімі: Аталық
59. Көбелектің дернәсілі: Жұлдызқұрт
60. Сфагнум мүгінің ақ түсті болуы: Өлі жасушалардың іші ауаға толы болуынан
61. Жемісі улы мәдени өсімдік: Картоп
62. Адам аш ішегінің жоғары бөлігінде, өтте жиі кездесіп, қауіпті ауру туғызатын паразит талшықты: Лямблия
63. Шеміршекті балықтардың терісі қапталған: Плакоидты қабыршақтармен
64. Қанда гликогеннің глюкозаға айналуына әсер ететін гормон: Глюкагон
65. Көздің ішкі қабығы: Торлы қабықша
66. Қарын ішек аурулары жұғады: Кір қолдан
67. Сыртқы аталық мүшеге жатады: Ұма (мошонка)
68. Хромосомадағы құрылыс қызметін атқаратын нәруыз: Гистон
69. Биопоэз теориясын ашқан ғалым: Д. Бернал
70. Тері ауруын қоздырады: Лейшмания
71. Дизентерия ауруын емдеуге пайдаланылады: Жерқынасы
72. Ұлпа сұйықтығынан түзілетін ағзаның ішкі ортасы: Лимфа
73. Теріде болатын ерекше заттардан күннің ультракүлгін сәулелерінің әсерінен түзіледі:
Д витамині
74. Саңырауқұлақтарда тыныс алу кемістігінен болатын мутация: Цитоплазмалық
75. Топырақ ортасында тіршілік ететін ағзалар: Эдафобустар
76. Жоғарғы сатыдағы споралы өсімдік: Сфагнум мүгі
77. Адамды тері ауруына ұшырататын талшықтылар тобының өкілі: Лейшмания
78. Ашық қан айналым жүйесі тән жәндіктер: Ұлулар мен шаяндар
79. Қызыл көзшесі бар балдыр: Хламидомонада
80. Қабақ пен кірпік: Көзді шаң – тозаңнан, жарықтан қорғайды
81. Қан қысымын өлшейтін құрал: Тонометр
82. Сабақ, тамыр ұшында болатын ұлпа: Түзуші
83. Мұртшаға айналған жапырақ: Үрмебұршақ
84. Қоғамдасып-бірлесіп тіршілік ететін жануарларға тән: Топтық
85. Қынадағы фотосинтез үдерісін жүзеге асырады: Балдыр
86. Бірнеше жасу
Иммунитет, қан құю, қан топтары
Тақырыбы: Иммунитет, қан құю, қан топтары
Білімділік: Оқушыларға иммунитет, қан құю, қан топтары, ЖҚТБ жайлы сабақты жан – жақты ұғындырып түсіндіру, өмір тынысымен байланыстырып, ұштастыру;
Дамытушылық: пәнге деген қызығушылықтарын, өз беттерімен жұмыс жасай білулеріне көмектесіп дағдыландыру;
Тәрбиелік: Жеке бас гигиенасын сақтауға тәрбиелеу;
Құрал-жабдықтар: презентация, жеке карточкалар, оқулық, тірек сызбалар, Ж.И.Т
Сабақ типі: жаңа сабақ түсіндіру.
Сабақ әдісі :оқушылармен сұхбаттасу арқылы сұрақ – жауап, түсіндіру, баяндау, проблемалық сұрақтар қою
І. Ұйымдастыру кезеңі: амандасу, түгендеу
ІІ Үй жұмысын тексеру.
1 тапсырма
Микробтарды ерітетін обыр жасушалар .
Дене температурасын тұрақты сақтайтын сұйықтық.
Жасушалардың негізгі қуат көзі.
Лимфаның құрамында болатын лейкоцит жасушасы.
Оттегімен қосылған гемоглобин.
Жарақаттанған жерден аққан қанның ұю ұзақтығы.
Ересек адамдағы қан мөлшері.
Егу арқылы қалыптасқан иммунитет.
Лейкоциттер қызметін зерттеген ғалым.
Плазмада қанның ұюына қатысатын нәруыз.
Жұқпалы аурулар мен бөгде денеге қарсы тұру.
Қан ұюына әсер ететін витамин.
Қанға қызыл түс беретін жасуша.
Қанның ұюына әсер ететін қан жасушалары.
Адам ағзасындағы лимфа түйінділерінің саны.
Газдарды тасымалдайтын қан жасушалары.
Тұқым қуалайтын иммунитет.
Құрамында нәруызы көп сұйықтық .
Фибриногеннің фибринге айналуы.
Тұқым қуалайтын иммунитет.
Егу арқылы қалыптасқан иммунитет.
ЖҚТБ – дан қорғану шаралары.
ІІI Жаңа сабақ түсіндіру
Просмотр содержимого документа
«Иммунитет, қан құю, қан топтары»
Тақырыбы: Иммунитет, қан құю, қан топтары
Білімділік: Оқушыларға иммунитет, қан құю, қан топтары, ЖҚТБ жайлы сабақты жан – жақты ұғындырып түсіндіру, өмір тынысымен байланыстырып, ұштастыру;
Дамытушылық: пәнге деген қызығушылықтарын, өз беттерімен жұмыс жасай білулеріне көмектесіп дағдыландыру;
Тәрбиелік: Жеке бас гигиенасын сақтауға тәрбиелеу;
Құрал-жабдықтар: презентация, жеке карточкалар, оқулық, тірек сызбалар, Ж.И.Т
Сабақ типі: жаңа сабақ түсіндіру.
Сабақ әдісі :оқушылармен сұхбаттасу арқылы сұрақ – жауап, түсіндіру, баяндау, проблемалық сұрақтар қою
І. Ұйымдастыру кезеңі: амандасу, түгендеу
Микробтарды ерітетін обыр жасушалар .
Дене температурасын тұрақты сақтайтын сұйықтық.
Жасушалардың негізгі қуат көзі.
Лимфаның құрамында болатын лейкоцит жасушасы.
Оттегімен қосылған гемоглобин.
Жарақаттанған жерден аққан қанның ұю ұзақтығы.
Ересек адамдағы қан мөлшері.
Егу арқылы қалыптасқан иммунитет.
Лейкоциттер қызметін зерттеген ғалым.
Плазмада қанның ұюына қатысатын нәруыз.
Жұқпалы аурулар мен бөгде денеге қарсы тұру.
Қан ұюына әсер ететін витамин.
Қанға қызыл түс беретін жасуша.
Қанның ұюына әсер ететін қан жасушалары.
Адам ағзасындағы лимфа түйінділерінің саны.
Газдарды тасымалдайтын қан жасушалары.
Тұқым қуалайтын иммунитет.
Құрамында нәруызы көп сұйықтық .
Фибриногеннің фибринге айналуы.
Тұқым қуалайтын иммунитет.
Егу арқылы қалыптасқан иммунитет.
ЖҚТБ – дан қорғану шаралары.
Биологияда – организмнің антигендік қасиеттері бар жұқпалы және жұқпалы емес бөгде заттарды, жұқпалы аурулар қоздырғышын немесе олар бөліп шығаратын кейбір улы заттарды қабылдамаушылық қасиеті және оларға қарсы тұру қабілеті.. Организмнің бұл қасиеті оның жеке басының тіршілік ортасына бейімделу ерекшеліктерімен тікелей байланысты. Иммунитет кезінде организмде аса күрделі биологиялық процестер жүріп, организмнің қорғаныштық қасиеті арта түседі. Соның нәтижесінде түрлі зиянды микроорганизмдерді, олардың уларын, т.б. бөгде заттарды ыдыратып, бейтараптап жойып жіберетін қабілеті күшейеді.
Иммунитет — организмнің ауру тудыратын агенттерді олардың тіршілік ету өнімдерін, сондай-ақ генетикалық табиғаты басқа заттарды қабылдамаушылығы. Иммунитеттің қалыптасуына тұтас жүйе ретінде бүкіл организм қатысады, өйткені оның қорғану механизмі бір-біріне байланысты, әрі нейрогуморалды реттеу жағдайында әрекет етеді.Иммунитетің негізін салған – И. И. Мечников.
Бөгде заттарға қарсы нәруызды- антитела деп атайды. Лимфоциттердің басты қызметі- қарсы дене түзу. Оларды иммуноглобулиндер деп атайды.
Иммунитет
Шешекке қарсы егуді алғаш рет қолданған Эдуард Дженнер.
Оның қанын қабылдайтын топтар
резус-фактор (rhesus) — адамдар мен макака-резус маймылының (аталуы осыған байланысты) эритроциттерінің құрамында болатын антиген. Резус-факторды 1940 ж. австриялық иммунолог К.Ландштейнер (1868 — 1943) мен америкалық ғалым А.Винер (1907 — 78) ашты. Адамдардың 85%-нда эритроцит құрамында оң Резус-фактор, ал 15%-нда теріс Резус-фактор. болады. Резус-фактор жүйесінде бірнеше әр түрлі антигендер, сондай-ақ Hr тобы болады. Осы топ пен резус (Rh) қосылып, ортақ жүйе Rh — Hr құрады. Rh-тің құрамында Д, С, Е, ал Hr-те д, с, е агглютиногені бар. Hr агглютиногені адамдардың 83%-нда эритроцит құрамында кездеседі. Резус-фактор тұқым қуалайды және өмір бойына өзгермейді. Қан құйғанда қан топтары сияқты Резус-фактор да қатаң есепке алынады, себебі, бұл кезде Rh — Hr агглютиногендер жүйесінде арнайы антидене түзіледі; организмге антигенді қайталап құйғанда, “антиген — антидене” реакциясы пайда болуы мүмкін, ал бұл организмнің қалыпты қызметін бұзады. Мыс., қанының Rh-ы оң реципиентке теріс Rh-ы бар қан құйылса, гемотрансфуз. реакция (адамның денесі қалтырайды, темп-расы көтеріледі, белі ауырады) жүреді. Ал жүктілік жағдайында, ананың Rh-ы теріс болып, құрсақтағы нәрестенің Rh-ы оң болса, иммундық өзгеріс болуы мүмкін. Бұл құрсақтағы нәрестенің өліміне әкеліп, әйел түсік тастайды, мұны Rh-конфликт деп атайды. Егер мұндай жағдайда әйел аман-есен босанса да, кейін жаңа туған сәби тұқым қуалайтын қан ауруына шалдығады. Жүкті әйелдерде Rh-конфликт болмау үшін оларға антирезус-гамма-глобулин егіледі.
Табиғи иммунитет деген не ?
Резус- фактор ұғымыеа сипаттама беріңдер
Эдуард Дженнер биология ғылымына не істеді ?
33 Иммунитет,қан құю, қан топтары тақырыпты оқу.
ЖҚТБ жайлы шағын әңгіме жазып келу. 144-147 беттегі сұрақтарға жауап беру.
Микробтарды ерітетін обыр жасушалар .
Дене температурасын тұрақты сақтайтын сұйықтық.
Жасушалардың негізгі қуат көзі.
Лимфаның құрамында болатын лейкоцит жасушасы.
Оттегімен қосылған гемоглобин.
Жарақаттанған жерден аққан қанның ұю ұзақтығы.
Ересек адамдағы қан мөлшері.
Егу арқылы қалыптасқан иммунитет.
Лейкоциттер қызметін зерттеген ғалым.
Плазмада қанның ұюына қатысатын нәруыз.
Жұқпалы аурулар мен бөгде денеге қарсы тұру.
Қан ұюына әсер ететін витамин.
Қанға қызыл түс беретін жасуша.
Қанның ұюына әсер ететін қан жасушалары.
Адам ағзасындағы лимфа түйінділерінің саны.
Источник